10 YIL BOYUNCA KAYDA ALDILAR, 301 KUŞ TÜRÜ BELİRLEDİLER

10 yıllık çalışma ile Zonguldak’ta görülen kuşların envanteri, “Zonguldak Kuşları” isimli kitapta toplandı. Milli Parklar Müdürlüğü tarafından basımı yapılan ve eğitim amaçlı ücretsiz dağıtılan kitapta, Türkiye’de nadir görülen kuş türleri bile yer alıyor.

Matematik öğretmeni Tuncer Tozsin, İngilizce öğretmeni Murat Soydaş, Bülent Ecevit Üniversitesi (BEÜ) Biyoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mustafa Sözen ve Yol Bakım Onarım Şefi Mustafa Erturhan’dan oluşan bir ekip yaklaşık 10 yıldır Zonguldak bölgesinde kuş gözlemleri yaparak kuş fotoğrafları çekti. Bu süreçte Zonguldak kuşlarının bilinen tür sayısı 2014 yılı sonu itibariyle 301’e ulaştı.

NESİLLERİ TEHLİKEDE

BEÜ Biyoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mustafa Sözen; Dünya Doğayı Koruma Birliği kriterlerine göre Zonguldak’ta kayda alınan 301 kuş türünden 9’unun neslinin tehlikede olduğuna dikkat çekti. Nesli tehlikede olan kuş türleri ise şöyle sıralandı:

“Sibirya kazı, dik kuyruk ördeği, kadife ördek, küçük akbaba, Uludağ”

Zonguldak’ta uzun yıllar süren çalışma hakkında bilgi veren Sözen, “Yaklaşık 10 yıllık bir çalışma ile Zonguldak kuşlarının envanterini hazırlayıp kitap halinde çıkardık. Kitap üniversiteden hocalar, dışarıdan bazı fotoğrafçı arkadaşlar tarafından hazırlandı. Milli Parklar tarafından basıldı. Zonguldak’ta eğitim amaçlı ücretsiz dağıtılıyor. Biz bu kitap çalışmasına başladığımızda bu ağırlıklı olarak 2004-2005 yıllarında başladı. Ben 2007 yılında dahil oldum. Zonguldak’ta bilinen kuş türlerinin sayısı o zaman 200 civarındaydı. Sonrasında 2014 yılına kadar yaptığımız çalışmalarda Zonguldak’ta belirlenen kuş türü sayısı 301’e ulaştı. 301 sayısı da gerçekten Türkiye’de toplam 478 kuş türü var. Türkiye’deki kuşların 3’te 2’sinin Zonguldak’ta kaydı var. Bu kuş türlerinin bir kısmı özel olarak önemlidir. Nesilleri tehlikede olduğu için Dünya Doğayı Koruma Birliği’nin kriterlerine göre 301 kuş türünden 9 tanesinin nesli tehlikede. Bunlar nesli tehlikede sınıfında olan kuşlar” diye konuştu.

“TÜRKİYE İÇİN NADİR OLAN EPEYCE KUŞ TÜRÜ VAR”

Yelkovan, tepeli pelikan, tel kuyruk ve büyük orman kartalının nesillerinin tükenmesi konusunda hassas grubunda değerlendirildiğini ifade eden Sözen, Zonguldak’taki kuş türlerinin büyük çoğunluğunun Filyos Vadisi’nde görüldüğünü ifade etti. Sözen, “Bir de yine tehlike kategorisinde hassas olarak değerlendirilen kuşlar var. Bunlar yelkovan, tepeli pelikan, tel kuyruk ve büyük orman kartalıdır. Bunlar da tehlike sınıfında biraz daha az kategorideler. Bunun dışında Zonguldak’ta Türkiye için oldukça nadir olan epeyce kuş türü var. Tüyleri nadirliklerine gruplandırdığınız zaman da Zonguldak’ta belirlenen 301 kuş türünden 41 tanesi Türkiye içinde nadir olan kuşlardır. Zonguldak kuşlar bakımından gerçekten çok özel bir bölgedir. Zonguldak’ın bir özelliği de bazı kuş türleri için ilkleri barındırmasıdır” dedi.

“EN ÖNEMLİ BÖLGE FİLYOS”

Paçalı şahin, çöl ötleğeni ve kara ördek türlerinin fotoğraflarının Filyos bölgesinde çekildiğini hatırlatan Prof. Dr. Mustafa Sözen, “Örneğin Türkiye’de ilk paçalı şahin, çöl ötleğeni ve kara ördek türlerinin ilk fotoğrafları Filyos bölgesinde çekildi. Zonguldak genel olarak kuşlar bakımından önemlidir. Bunun için en önemli bölge Filyos’tur. Çünkü nesli tehlikede olan türlerin hepsinin oradan kaydı var. Bu Türkiye için nadir olan 41 kuş türünün de 30-35 tanesi Filyos bölgesinde yaşıyor. O yüzden gözlemlerimizin çoğunu orada yaptık. En önemli bölgenin orası olduğunu belirledik. Zonguldak ilginç kayıtlara da ev sahipliği yapıyor. Çöl ötleğeni kuş türünün Türkiye’deki ikinci kaydını Filyos’tan belirledik. 1971’de Adana’dan ilk kaydı vardı. Türkiye’den hiç fotoğrafı yoktu. Çöl kuyrukkakanı türü var. Türkiye’den çok nadir kayıtları vardır. Onu da Zonguldak bölgesinden belirledik” diye konuştu.

YİRMİ MUHTEMEL TÜR BELİRLENDİ

Kdz. Ereğli ilçesinde yeşil papağının kaydının olduğunu ifade eden Mustafa Sözen, görmeyi bekledikleri 20 muhtemel tür olduğunu ifade ederek şöyle dedi:

“Türkiye’de pek papağan yaşadığı bilinmez. Ama 1978’lerde Kdz. Ereğli’den papağan kaydı var. Türkiye yaban hayatında iki yaban hayatında iki türümüz var. Yeşil papağan ve İskender papağanı. Yeşil papağanın Kdz. Ereğli’den kaydı var. Bölgedeki kuş türlerinin kesin sayısını belirlemek için yıllarca çalışma yaptık gerekiyor. Çöl ötleğeninin Türkiye’den ikinci kaydını Filyos bölgesinden yaptık. O anda orada olmasaydık o kaydı alamayacaktık. Nadir kayıtları yakalamak için yıllarca kayıt tutup üst üste eklemek gerekiyor. Kitabın son kısmında Zonguldak için muhtemel türler diye bir bölüm ayırdık. Görmeyi beklediğimiz türler var. 20 taneye yakın muhtemel türleri belirledik. Bundan sonraki çalışmalarda bu türleri göreceğimizi umut ediyoruz.”

Kaynak: IHA