KADIN TEMSİLİYETİ ARTIYOR

Yaklaşık 81 yıl önce Anayasa’da yapılan değişiklikle milletvekili seçme ve seçilme hakkını elde eden kadınlar, temsiliyet gücünü arttırıyor. 1935 yılında yapılan TBMM 5. dönem seçimlerinde 401 sandalyeden 18’ine sahip olan kadınlar, 2015 genel seçimlerinde 528 sandalyeye aday oldu.

Türkiye, siyasi partilerin 7 Haziran genel seçimleri için aday listelerini Yüksek Seçim Kurulu’na (YSK) sunmasıyla birlikte seçim havasına girdi. İHA, 1950-2011 yılları arasındaki genel seçimlerde kadın vekil verilerini derledi. 1930’da belediye seçimlerinde seçme, 1933’te çıkarılan Köy Kanunu’yla muhtar seçme ve köy heyetine seçilme, 5 Aralık 1934’te Anayasa’da yapılan değişiklikle de milletvekili seçme ve seçilme haklarına kavuşan kadınlar, son genel seçimde 77 sandalye sahibi oldu.

1950 SEÇİMLERİNDE 3 KADIN TBMM’YE GİRDİ

Tek dereceli olarak düzenlenen ve birden fazla partinin katıldığı 1950 genel seçimlerinde liste usulü çoğunluk sistemi uygulandı. Demokrat Parti’nin zaferiyle sonuçlanan seçimde, 484 sandalyeden 3’ünü kadınlar aldı.

2 Mayıs 1954 tarihinde yapılan ve liste usulü çoğunluk seçim sisteminin uygulandığı seçimlerde, yaklaşık 9 milyon seçmen oy kullandı. Demokrat Parti’nin oyların yüzde 57,50’sini alarak 502 milletvekili çıkardığı seçimde, kadınlar 4 sandalye sahibi oldu. Bu tarihten sonra 1957 yılında yapılan TBMM 11. dönem milletvekilleri seçimlerinde kadınlar, sandalye sayısını arttırarak 8’e yükseltti.

TBMM 12. yasama dönemi için 450 milletvekilinin seçildiği 1961 seçimlerinde, kadınlar 3 sandalye sahibi oldu.

7 DÖNEMDE 49 KADIN VEKİL

1965-1991 tarihleri arasında yapılan 7 dönem genel seçimlerinde, kadınlar toplamda 49 sandalye sahibi oldu. 10 Ekim 1965 günü yapılan ve Adalet Partisi’nin tek başına iktidara geldiği seçimde, kadınlar 8 sandalye sahibi oldu. 1969 yılında yapılan ve yine Adalet Partisi’nin zaferiyle sonuçlanan 14. dönem milletvekili genel seçimlerinde 5 kadın vekil Meclis’e girdi. 14 Ekim 1973 milletvekilliği genel seçimlerinde CHP kazandı. Cumhuriyet Halk Partisi’nin bütün yurtta oyların yüzde 33’ünü alarak 185 milletvekilliği kazandığı ve birinci parti olduğu seçimde kadınlar 6 sandalye sahibi oldu.

1977’de yapılan genel seçimlerde CHP tek başına iktidara gelecek çoğunluğu elde edemediği için yeni bir koalisyon dönemi açıldı. CHP ve MSP, 26 Ocak 1974’te Bülent Ecevit başkanlığında bir koalisyon hükümeti kurdu. Ülkenin iki partiyle yönetildiği dönemde 4 kadın vekil Meclis’e girmeyi başardı.

ÖZAL DÖNEMİNDE 12 KADIN MECLİS’E GİRDİ

12 Eylül askeri yönetimi, Türkiye’nin siyasal yaşamını şekillendirirken, siyasetin felsefesini, önemli isimlerini, kurumları radikal bir biçimde değiştirip, yeniden yapılandırmayı hedefledi. Bu bağlamda 16 Ekim 1981 tarih ve 2533 sayılı "Siyasi Partilerin Feshine Dair Kanun" ile bütün partiler feshedildi. 7 Kasım 1982’de yapılan referandumda yüzde 91,37 evet oyuyla kabul edilen 1982 Anayasası’nın geçici 4. maddesiyle 12 Eylül 1980 öncesi dönemin siyasetçilerine 5 ve 10 yıl süreyle yasaklar getirildi. 12 Eylül darbesinin ardından 1983te yapılan ilk genel seçimlere, Milli Güvenlik Konseyi’nin izin verdiği üç parti katıldı. Turgut Özal liderliğinde kurulan Anavatan Partisi, 400 kişiden oluşan TBMM’de 211 milletvekili çıkartarak tek başına iktidar olurken, 12 kadın Meclis’e girdi.

1987 seçimleri öncesi yürürlüğe giren yeni sisteme göre milletvekili sayısı 450’ye yükseltilirken, milletvekilliklerinin dağılımı ‘çift barajlı’ ve ‘kontenjanlı’ bir sistemle belirlendi. Kontenjan adaylarının seçimi yönünden ‘çoğunluk’, liste adaylarının seçimi yönünden ‘Barajlı D’hont’ sistemlerinin karmasından oluşan sistem Türkiye’de ilk kez uygulandı. Yüzde 10’luk Türkiye barajının yanında yüzde 20’lik seçim çevresi barajı uygulandı. 104 seçim çevresinde 450 milletvekilinin belirlendiği 29 Kasım 1987 genel seçimlerinden Anavatan Partisi galip çıktı. TBMM 18. dönem milletvekilleri seçimlerinde 6 kadın vekil Meclis’e girebildi. Kadın temsiliyetinde önceki döneme göre yüzde 50 düşüş yaşandı.

1987 seçimlerinde ANAP’ın lehine işleyen çifte barajlı seçim sistemi, 1991 seçiminde Doğru Yol Partisi’nin (DYP) lehine işledi. Altı siyasi parti ve bağımsız adayların yarıştığı 20 Ekim 1991’deki seçimlerde yüzde 27,03 oranında oy alan DYP, kazandığı 178 milletvekilliğiyle TBMM’nin yaklaşık yüzde 40’ını elde ederken, iktidar partisi ANAP yüzde 24,01 oy oranı ve kazandığı 115 milletvekilliğiyle ikinci parti durumuna geriledi ve 8 yıldır bulunduğu iktidardan düştü. DYP’nin iktidar olduğu seçimde,kadın vekiller 8 sandalye sahibi oldu.

1995 SEÇİMLERİ

24 Aralık 1995 tarihinde yapılan TBMM 20. dönem genel seçimlerinden Refah Partisi birinci çıktı. Oyların yüzde 21,4’ünü alan RP, 158 milletvekili kazandı. Anavatan Partisi 132, Doğru Yol Partisi 135, Demokratik Sol Parti 76, Cumhuriyet Halk Partisi de 49 milletvekilliğine sahip oldu. Bu dönemde 13 kadın milletvekili Meclis’e girmeyi başardı. 18 Nisan 1999 genel seçimlerinden sonra hükümeti kurma görevi 9. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel tarafından Demokratik Sol Parti (DSP) Genel Başkanı Bülent Ecevit’e verildi. Ecevit, DSP, Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) ve Anavatan Partisi (ANAP) ile 28 Mayıs 1999 tarihinde üçlü koalisyon hükümetini kurdu. Böylece Türk siyasi yaşamında 17. koalisyon hükümeti kurulmuş oldu. Bu hükümetle MHP 21 yıl sonra hükümete girerken, 23 kadın vekil Meclis’e girdi.

2002 SEÇİMLERİ

3 Kasım 2002 günü Türkiye Cumhuriyeti genelinde yapılan erken genel seçimde yüzde 10 ülke barajlı d’Hondt sistemi uygulanan seçimde, yalnızca Adalet ve Kalkınma Partisi ve Cumhuriyet Halk Partisi barajı aşarak Meclis’e milletvekili sokmayı başarmışlardı. Oyların yüzde 34,3’ü ile 363 milletvekilliği kazanan AK Parti, TBMM’nin üyelik sayısının yaklaşık yüzde 66’sını alarak liste usulü çoğunluk sisteminin uygulandığı 1950’li yıllardan sonra TBMM’deki en büyük temsil gücünü elde eden siyasi parti oldu. TBMM 22. dönem milletvekilleri seçiminde 24 kadın vekil Meclis’te söz sahibi oldu.

2007’DE 50 KADIN VEKİL SÖZ SAHİBİ OLDU

Görev süresi dolan Türkiye’nin 10. Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer’in yerine 11. Cumhurbaşkanının seçilememesi üzerine Anayasa’nın 101. maddesi gereğince seçimlerin 22 Temmuz 2007 günü yapılması karara bağlandı. Eski seçimlerde olduğu gibi Milletvekili Seçimi Kanunu’nun 33. maddesi gereğince yüzde 10 baraj uygulandı. 22 Temmuz seçimlerine 14 siyasi parti ve 699 bağımsız adayın katıldığı seçim, AK Parti’nin zaferiyle sonuçlandı. 2002 genel seçimlerinde 24 sandalye sahibi olan kadın vekiller, bu dönem 50 sandalye sahibi oldu.

2011’DE 71 KADIN VEKİL MECLİS’TE

TBMM 24. dönem üyelerinin seçilmesi için 12 Haziran 2011’de yapılan genel seçimler, 34 yıldan sonra Türkiye’nin ‘erken’ yapılmayan ilk genel seçimi oldu. 21 Ekim 2007 tarihli referandum ile birlikte yürürlüğe giren anayasa değişiklikleri uyarınca genel seçim süresi 5 yıldan 4 yıla indirildi. TBMM’nin 3 Mart 2011’deki oturumunda milletvekili genel seçimlerinin 12 Haziran 2011 Pazar günü yapılmasına ilişkin önerge oybirliğiyle kabul edildi. AK Parti’nin büyük zaferle ayrıldığı dönemde, 71 kadın vekil Meclis’te söz sahibi oldu. Bu dönemde AK Parti’den 45, CHP’den 17, MHP’den 3, HDP’den 9, DBP’den 1, Anadolu Partisi’nden 1 ve bağımsız 1 olmak üzere toplam 77 kadın vekil Meclis’e girdi.

2015 GENEL SEÇİMLERİ

2015 genel seçimleri, kadın milletvekili adayının en fazla gösterildiği seçim oldu. 2011 genel seçiminde 268 olan kadın milletvekili aday sayısı, 2015 genel seçiminde 528’e yükseldi. Meclis’teki dört siyasi parti AK Parti, CHP, MHP ve HDP’nin 7 Haziran milletvekili aday listelerindeki kadın sayısındaki artış, 2011 genel seçimlerine oranla daha fazla kadının Meclis’e gireceğini gösteriyor.

Meclis’teki partilerin milletvekili aday listelerinde kadınların ağırlığı göze çarpıyor. HDP 268, CHP 103, AK Parti 99, MHP 58 kadın aday gösterdi. 7 Haziran’da yapılacak seçimde kadın milletvekili aday sayılarının artmasının yanı sıra, seçilebilecek sıralardan listelere girmesi, önümüzdeki seçimde kadınların parlamentoda daha çok temsil edileceğini gösteriyor.

Kaynak: IHA